ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ.

                             

                               ΙΣΤΟΡΙΑ  ΤΩΝ  ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ.



Ο   χαρακτήρας των αγώνων στην  αρχαία Ελλάδα.

Ο αθλητισμός  χωρίς αμφιβολία είναι το σπουδαιότερο σύμβολο του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού
και ένα  από τα πιο ζωντανά κληροδοτήματα του αρχαίου κόσμου προς τον σύγχρονο.Οι νέοι στην
αρχαία Ελλάδα ασκούνταν καθημερινά στα γυμνάσια και τις παλαίστρες και δοκίμαζαν τις δυνάμεις τους συμμετέχοντας σε ένα πλήθος αγωνιστικών εκδηλώσεων.Κατά τους προϊστορικούς και ιστορικούς χρόνους σε όλο τον ελληνικό κόσμο τελούνταν ένα πλήθος αγώνων για διάφορους λόγους.Οι αγώνες  αυτοί εξυπηρετούσαν  κυρίως θρησκευτικούς σκοπούς συχνά όμως είχαν  νεκρικό
και πολιτικό χαρακτήρα.

1. Θρησκευτικός χαρακτήρας:Οι αθλητικοί αγώνες αποτελούσαν αναπόσπαστο κομμάτι των θρησκευτικών εκδηλώσεων που τελούνταν κυρίως προς τιμήν του Δία,του Απόλλωνα,του Ποσειδώνα, της Αθηνάς και άλλων του ελληνικού δωδεκάθεου.Αξίζει να σημειωθεί ότι και οι Πανελλήνιοι ιεροί αγώνες(Ολύμπια,Πύθια,Ίσθμια,Νέμεα)τελούνταν σε χώρους ιερούς και θρησκευτικά κέντρα μεγάλης σπουδαιότητας.Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι με τη διοργάνωση αγώνων ικανοποιούσαν και επηρέαζαν τους θεούς.Η συγκέντρωση του κόσμου ,η ευγενής άμιλλα ,η επίδειξη γυμνασμένων κορμιών και των ιδιαίτερων ικανοτήτων των αθλητών "έτερπε",σύμφωνα με την αρχαία ελληνική αντίληψη τους θεούς,όπως "έτερπε"και τους ανθρώπους.
2. Νεκρικός και επιτάφιος χαρακτήρα:Οι αρχαίοι για να τιμήσουν έναν επιφανή νεκρό ,βασιλιά,άρχοντα,ήρωες  προσωπικότητες που είχαν προσφέρει πολλά στο κοινωνικό σύνολο θεωρούσαν σκόπιμο να τελούν αγώνες στη μνήμη του.Νεκρικό χαρακτήρα σύμφωνα με τις μυθικές παραδόσεις είχαν τα Ίσθμια και τα Νέμεα  αλλά και όλοι αγώνες που τελούνταν στις αποικιακές πόλεις προς τιμήν των οικιστών-ηρώων.
3. Πολεμικός χαρακτήρας:Οι αθλητικοί αγώνες για πρώτη φορά στην ιστορία του παγκόσμιου πολιτισμού χρησιμοποιήθηκαν από τους Έλληνες ως παιδευτικό μέσο αγωγής των νέων και ως πολιτικό μέσο για την διαμόρφωση της κοινής ελληνικής συνείδησης.Εξυπηρετώντας λοιπόν καθαρά πολιτικούς σκοπούς τελούνταν αγώνες σε ανάμνηση της κοινής νίκης των Ελλήνων εναντίον των Περσών τόσο στις Πλαταιές (Ελευθέρια Πλαταιών) όσο και στο Μαραθώνα(Ηράκλεια του Μαραθώνα).

Εκτός από τους προαναφερόμενους λόγους κατά τους προϊστορικούς χρόνους  και την πρώιμη ιστορική περίοδο ,τελούνταν αγώνες για τη διεκδίκηση της αρχής και εξουσίας,για τη φιλοξενία επιφανών επισκεπτών ,για να απαλλαγεί μια χώρα από ένα μίασμα ή έναν εμφύλιο .Οι αγώνες όμως αυτοί δεν είχαν περιοδικό και μόνιμο χαρακτήρα.

Αγώνες περίχωροι-Αγώνες κοινοί-Αγώνες  Ιεροί :

Κάθε πόλη σχεδόν στον αρχαίο ελληνικό κόσμο τελούσε τους δικούς της αγώνες.Οι αγώνες αυτοί που είχαν τοπικό και περιορισμένο χαρακτήρα ονομάζονταν τοπικοί ή περίχωροι.   Στους   συγκεκριμένους  αγώνες δεν αποκλείονταν η συμμετοχή από άλλες πόλεις.Οι σπουδαιότεροι περίχωροι  αγώνες ήταν:Τα μεγάλα Παναθήναια ,που τελούνταν στην Αθήνα κάθε τέσσερα χρόνια πρός τιμήν της Αθηνάς,τα Θησεία των Αθηνών ,τα Ηράκλεια του Μαραθώνα,τα Ηραία του Άργους,τα Πανιώνια που οργάνωναν οι δώδεκα ιωνικές πόλεις στη Μικρά Ασία, τα Δήλια ή Απολλώνια της Δήλου ,τα Λεωνίδεια της Σπάρτης,τα Μουσεία των Θεσπιών,τα Ασκληπίεια της Επιδαύρου.
Εκτός  από τους πάμπολλους τοπικούς αγώνες  που διεξάγονταν σε όλο τον ελληνικό κόσμο, τελούνταν και άλλοι οι οποίοι κατάφεραν να ξεπεράσουν τα στενά τοπικά όρια και να συγκεντρώσουν το ενδιαφέρον όλων των Ελλήνων από κάθε γωνιά της γής.Οι αγώνες αυτοί ονομάσθηκαν κοινοί ("κοινοί πανηγύρεις των Ελλήνων") αφού είχαν πανελλήνιο χαρακτήρα.
Κοινοί αγώνες ήταν:Τα Ολύμπια ,τα Πύθια, τα Νέμεα,τα Ίσθμια, τα Ελευθέρια και οι αγώνες των των Θερμοπυλών.Από τους 6 κοινούς αυτούς αγώνες των Ελλήνων ξεχώρισαν οι τέσσερις πρώτοι οι
οποίοι απέκτησαν μεγαλύτερη αίγλη αφού εκτός των άλλων τελούνταν σε πολύ σπουδαία και ισχυρά θρησκευτικά κέντρα.Οι αγώνες αυτοί ονομάσθηκαν ιεροί (Ολύμπια,Πύθια,Ίσθμια,Νέμεα) και οι νικητές τους ιερονίκες.

ΠΥΘΙΑ.

Το μαντείο του Απόλλωνα στο ιερό των Δελφών υπήρξε το κατ'  εξοχήν θρησκευτικό και πολιτικό κέντρο της ελληνικής αρχαιότητας.Στο χώρο του ιερού τελούνταν κάθε τέσσερα χρόνια τα Πύθια αγώνες προς τιμήν του Απόλλωνα.
Αρχικά οι συμμετέχοντες συναγωνίζονταν απλά και μόνο στον ύμνο του θεού(Πυθικός νόμος),τον οποίο τραγουδούσαν με τη συνοδεία κιθάρας.Το 586ή το 582 π.χ. επιχειρήθηκε μια αναδιοργάνωση των αγώνων και εισήχθησαν στο πρόγραμμα γυμνικοί και ιππικοί αγώνες.Με την ανασυγκρότηση των αγώνων προστέθηκαν και άλλοι μουσικοί αγώνες με διάφορα μουσικά όργανα.Οι νέοι αυτοί αγώνες αφορούσαν στο τραγούδι,στο δράμα και στις απαγγελίες.Συγχρόνως προστέθηκαν αθλητικοί και ιππικοί,σύμφωνα με το πρόγραμμα της Ολυμπίας.Ποτέ όμως οι μουσικοί δεν έχασαν την πρωτοκαθεδρία .Τελούνταν πρώτοι στο πρόγραμμα και επισκίαζαν με την αίγλη τους,τους υπόλοιπους γυμνικούς και ιππικούς αγώνες.Την αγωνοθεσία των Πυθίων ,είχαν με ελάχιστες εξαιρέσεις οι αμφικτύονες  οι οποίοι ανέθεταν τη  γενική εποπτεία των αγώνων στους λεγόμενους επιμελητές,οι οποίοι εκτελούσαν καθήκοντα ελλανοδικών.Τα έπαθλα των αγώνων ήταν στεφάνια από δάφνη.

ΙΣΘΜΙΑ.

Τα  Ίσθμια όπως και οι άλλοι πανελλήνιοι αγώνες,ήταν στενά συνδεδεμένοι με μυθικούς ήρωες,θεούς και θρύλους.Μια παράδοση αποδίδει στον Θησέα την ίδρυσή τους,γεγονός  που εξηγείται ίσως από το ενδιαφέρον και την αθρόα συμμετοχή των Αθηναίων σε αυτούς τους αγώνες.Σύμφωνα με την επικρατέστερη όμως παράδοση ιδρυτής τους ήταν ο Σίσυφος ο οποίος τα καθιέρωσε ως ταφικούς αγώνες προς τιμήν του ήρωα Μελικέρτη-Παλαίμονα.Η  λατρεία του Παλαίμονα κατά τους ιστορικούς χρόνους αντικαταστάθηκε από τη λατρεία του θεού Ποσειδώνα(8οςαι.π.χ.)'Ετσι από τότε μέχρι το τέλος των Ισθμίων οι αγώνες ήταν αφιερωμένοι στον θεό Ποσειδώνα και για  αυτό ακριβώς το λόγο τελούνταν στην Ισθμία και μέσα στο ιερό του θεού.
Αρχικά οι αγώνες φαίνεται ότι είχαν τοπικό χαρακτήρα.Η αναδιοργάνωση (582-580)και ο πανελλήνιος χαρακτήρας τους οφείλεται στους Κυψελίδες,στους τυρράνους της Κορίνθου.
Αυτή είναι η αιτία που οι Κορίνθιοι  ήταν οι κύριοι οργανωτές των Ισθμίων,εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων.Στα Ίσθμια,σε αντίθεση με τα  Ολύμπια,υπήρχε και μια τρίτη κατηγορία αθλητών,εκτός από αυτήν των ανδρών και παίδων,των αγενείων (εφήβων).Το πρόγραμμα των αγώνων ήταν περίπου το ίδιο με αυτό των Ολυμπίων με τη διαφορά ότι στα Ίσθμια προστέθηκαν ο ίππειος δρόμος και το παγκράτιο για την κατηγορία παίδων.Από τον 3ο αι.π.χ. συναντούμε επίσης μουσικά ,ποιητικά,
θεατρικά αγωνίσματα καθώς και αγώνες ζωγραφικής.Στα  Ίσθμια τελούνταν κάθε δύο χρόνια,τον πρώτο και τρίτο χρόνο της κάθε Ολυμπιάδας.Το έπαθλο των αγώνων ήταν παλιότερα στεφάνι από πεύκο ενώ αργότερα στεφάνι από σέλινο.

ΝΕΜΕΑ.

Η Νεμέα όπου  τελούνταν οι τρίτοι κατά σειρά σπουδαιότητας ιεροί αγώνες των Ελλήνων,βρισκόνταν 3  χλμ. νοτιοδυτικά των Κλεωνών. Όπως και οι άλλοι αγώνες έτσι και τα Νέμεα έχουν τις ρίζες τους στην ελληνική μυθολγία.Η ίδρυσή τους συνδέεται με την μυθική παράδοση του θανάτου του Οφέλτη.Οι  "επτά επί θήβας" για να τιμήσουν το νεκρό βρέφος οργάνωσαν επιτάφιους αγώνες,Άλλη παράδοση συνδέει τους αγώνες με τον Ηρακλή και συγκεκριμένα με το μύθο του λέοντα της Νεμέας.Το ότι στην αρχή οι αγώνες ήταν επιτάφιοι ενισχύεται από το γεγονός ότι στους αγώνες προήδρευαν οι Ελλανοδίκες  φορώντας πένθιμο ένδυμα και ότι το έπαθλο ήταν στεφάνι από χλωρό σέλινο,φυτό των νεκρών.
Οι αγώνες άρχισαν να τελούνται επίσημα το 573 π.χ. υπό την προεδρία των Κλεώνων .Από το 460 π.χ. την προεδρία των αγώνων πήραν οι Αργείοι οι οποίοι αργότερα μετέφεραν τους αγώνες στο Άργος. Όπως στα Ίσθμια έτσι και στα Νέμεα ,υπήρχε και μια τρίτη κατηγορία αθλητών,μεταξύ των ανδρών και παίδων,αυτή των αγενείων.
Το πρόγραμμα των αγώνων περιελάμβανε γυμνικά και ιπποδρομικά αγωνίσματα.Μετά το 460 π.χ. και όταν μεταφέρθηκαν οι αγώνες στο Άργος προστέθηκε ο ίππειος δρόμος ενώ από τον 5ο  αι. π.χ.
υπήρχε το παγκράτιο παίδων,και το πένταθλο παίδων.Στο αγωνιστικό πρόγραμμα συμπεριλαμβάνονταν επίσης μουσικοί,και δραματικοί αγώνες.Τα  Νέμεα τελούνταν κάθε δυο χρόνια κατά τους θερινούς μήνες, κάθε δεύτερο και τέταρτο Ολυμπιακό χρόνο.

ΟΛΥΜΠΙΑ.

Τα  Ολύμπια ήταν το μεγαλύτερο αθλητικό γεγονός του αρχαίου ελληνικού κόσμου,το οποίο λάμβανε χώρα κάθε τέσσερα χρόνια στον ιερό χώρο της Ολυμπίας ,προς τιμήν του Δία.
Η αρχή των αγώνων της Ολυμπίας χάνεται στο βάθος της προϊστορίας και συνδέεται με αγώνες θεών και ηρώων.Σύμφωνα με τις μυθικές παραδόσεις  ο Πέλοπας οργάνωσε πρώτος επιτάφιους  αρματοδρομικούς αγώνες για να καθαρθεί από τον θάνατο του Οινόμαου. Σύμφωνα με άλλες αρχαίες πηγές ο Ιδιαίος Ηρακλής έβαλε τα αδέλφια του Κουρήτες να αγωνιστούν στο δρόμο και ύστερα στεφάνωσε το νικητή με κλαδί αγριελιάς.Πιο ορθολογιστής ο Στράβων δε δίνει πίστη στις μυθικές παραδόσεις και θεωρεί ως ιδρυτή των αγώνων το βασιλιά των Αιτωλωδωρικών φύλων τον Όξυλο και σαν ανακαινιστή τον απόγονό του τον Ίφιτο.
Ως αφετηρία των  Ολυμπιακών αγώνων θεωρείται το  776 π.χ.  αφού από τότε έχουμε τα πρώτα γραπτά στοιχεία .Από το 776 π.χ. και ως την 13η  Ολυμπιάδα ο αγώνας  δρόμου (σταδίου δρόμος) ήταν το μόνο αγώνισμα και η διάρκεια των αγώνων ήταν μόνο μια μέρα.Μετά την  14 η  Ολυμπιάδα εισάγονται σταδιακά γυμνικά και ιππικά αγωνίσματα με αποτέλεσμα την κλασική περίοδο ο αριθμός τους να φτάσει τα 18.Το ολυμπιακό αγωνιστικό πρόγραμμα περιελάμβανε κατά χρονολογική σειρά εισαγωγής τα παρακάτω αγωνίσματα:σταδίου δρόμος,δίαυλος,δόλιχος,πένταθλο,πάλη πυγμή (πυγμαχία),παγκράτιο και οπλίτης δρόμος για τους άνδρες.Τα παιδιά συναγωνίζονταν στο δρόμο, το πένταθλο,την πάλη την πυγμή και το παγκράτιο .Τα αγωνίσματα του ιππoδρόμου κατά χρονολογική σειρά εισαγωγής τους ήταν:τέθριππο,ίππος κέλης,απήνη,συνωρίς, τέθριππο με πώλους,συνωρίς με πώλους,αγώνας πώλου κέλητος.
Στα γυμνικά και αρματοδρομικά  αγωνίσματα πρέπει να προσθέσουμε και τον αγώνα σαλπιγκτών και κηρύκων που εισήχθηκε στο ολυμπιακό πρόγραμμα την 96η  Ολυμπιάδα (396 π.χ.).
Η διάρκεια των αγώνων διέφερε από εποχή σε εποχή.Η σταδιακή προσθήκη αγωνισμάτων,ο διαφορετικός αριθμός αθλητών κατά περιόδους και γενικά πολλοί άλλοι οργανωτικοί παράγοντες  ανάγκαζαν τους Ολύμπιους να τροποποιούν το πρόγραμμα από σε εποχή.Κατά την κλασική όμως εποχή και μετά το 472  π.χ. το πρόγραμμα των αγώνων διαρκούσε πέντε ημέρες.
Αρμόδιοι και υπεύθυνοι για τη διεξαγωγή των αγώνων ήταν οι Ελλανοδίκες.Ο  αριθμός των Ελλανοδίκων ποικίλλει από εποχή σε εποχή .Από την 108η Ολυμπιάδα (348 π.χ.)και μετά ήταν συνολικά 10.Οι Ελλανοδίκες είχαν τη γενική εποπτεία των αγώνων και ήταν οι αποκλειστικοί κριτές όλων των αγωνιστικών εκδηλώσεων.Οι αποφάσεις τους ήταν σεβαστές και ανέκκλητες.
Η αμεροληψία των ελλανοδικών και η σωστή κρίση και απονομή δικαιοσύνης είχαν ξεπεράσει τα όρια του του ελληνικού κόσμου.Η Βουλή των Ηλείων είχε το δικαίωμα να τιμωρήσει Ελλανοδίκη για λανθασμένη απόφαση ,δεν είχε όμως το δικαίωμα να ακυρώσει την απόφασή του.
Οι κριτές -ελλανοδίκες επέβαλαν ποινές στους αθλητές σε περίπτωση μη τήρησης των κανονισμών και απένειμαν τα βραβεία στους νικητές.

Τιμές  στους νικητές.

Η νίκη στην Ολυμπία ,πίστευαν οι αρχαίοι ότι οφειλόταν στην εύνοια των θεών.Ο  νικητής ήταν ο εκλεκτός τους,αυτοί  τον είχαν βοηθήσει να κερδίσει το πολυθρύλητο έπαθλο.Το  όνομά του θα έμενε στα χείλη των ανθρώπων ως την στιγμή που θα κοβόταν το νήμα της ζωής του.Και αυτή η φτερωτή φήμη,που θα τον κρατούσε αθάνατο στη μνήμη των ανθρώπων,ήταν η ύψιστη ανταμοιβή του.
Οι περισσότερες ενδείξεις που διαθέτουμε από τις γραπτές και εικονιστικές αρχαίες πηγές υποδηλώνουν ότι αμέσως μετά το τέλος κάθε αγωνίσματος γινόταν μια πρώτη ανακήρυξη και βράβευση των νικητών.Ο κριτής Ελλανοδίκης έδινε στο νικητή ένα κλαδί φοίνικα και του  στόλιζε το κεφάλι με πορφυρή μάλλινη ταινία.Η επίσημη βράβευση φαίνεται  ότι γινόταν στο τέλος των αγώνων για όλους μαζί τους νικητές.Η  κυρίως τελετή γινόταν στον πρόναο του μεγάλου  ναού
του  Δία.Οι ολυμπιονίκες ένας ένας ανέβαιναν στον πρόναο και στεφανώνονταν από τον πρύτανη των Ελλανοδικών με στεφάνι από την ιερή αγριελιά (την καλλιστέφανον ελαία). Η  τελετουργία αυτή είχε την έννοια μιας μυστικής επικοινωνίας θεότητας και ανθρώπου.Το  στεφάνι σήμαινε πάντα τη μεταβίβαση των δυνάμεων που επενεργούν στη βλάστηση σε αυτόν που το φοράει.

Τιμές  της πατρίδας στους νικητές.

Οι τιμές της πόλης που αποδίδονταν στους ολυμπιονίκες ήταν:

Εισελαστική είσοδος.Κάθε αθλητής μετά από μια ολυμπιακή νίκη παραμοιαζόταν με ήρωα θεό.
Για  αυτό οι τιμές που του απένειμαν ήταν εξαιρετικές.Ο  ολυμπιονίκης ανεβασμένος σε ένα μεγαλόπρεπο τέθριππο άρμα έμπαινε στην πόλη,όχι όμως από την κύρια πύλη,αλλά από ένα
τμήμα του τείχους ,που κατεδαφιζόταν γι αυτό το σκοπό έτσι ώστε να φανεί ότι  η πόλη που διέθετε
τέτοια παλικάρια δεν είχε ανάγκη από τείχη.Η θριαμβευτική αυτή είσοδος αποκαλούνταν εισελαστική είσοδος.
Ίδρυση ανδριάντα-Αθανασία. Η τιμή της εισελαστικής εισόδου δεν ήταν τίποτε μπροστά την αθανασία που τους εξασφάλιζε η ολυμπιακή νίκη.Το απλό στεφάνι της ελιάς ήταν το βασικό   εχέγγυο . Δεν είναι επομένως παράδοξο που βασιλιάδες και ηγεμόνες,όμοια με τους κοινούς θνητούς,επιζητούσαν με πάθος να κερδίσουν το τιμημένο στεφάνι,που τους εξασφάλιζε το δικαίωμα
να διαιωνίσουν το όνομά τους,ιδρύοντας ανδριάντα στην ιερή Άλτη.Χάρη στον ανδριάντα του ο αθλητής θα γινόταν γνωστός όχι μόνο στην εποχή του,αλλά και στους αιώνες που θα ακολουθούσαν,
όσο τα πλήθη θα συνέχιζαν να συρρέουν στην Ολυμπία. Ανδριάντες  των Ολυμπιονικών στήνονταν επίσης στα θέατρα,στις αγορές και τα γυμνάσια των πόλεων της καταγωγής τους,διατηρώντας ζωντανή  τη φήμη τους.Η αθανασία του νικητή    εξασφαλιζόταν επίσης    και   μέσα   από   τις επινίκειες   ωδές.Ο Πίνδαρος, ο Βακχυλίδης και ο Σιμωνίδης έψαλλαν τα αγωνιστικά κατορθώματα ολυμπιονικών,πυθιονικών,ισθμιονικώνκαι νεμεονικών.
Υλικές  και  ηθικές  αμοιβές:Οι τιμές που προσφέρονταν στους νικητές ήταν μερικές και υλικές.
Στην Αθήνα ο Σόλων θέσπισε νόμο,με τον οποίο παρεχόταν στον Ολυμπιονίκη ένα έπαθλο πεντακοσίων δραχμών,ποσό τεράστιο   για  την εποχή,  αν αναλογιστούμε  ότι οι πεντακοσιομέδιμνοι
η υψηλότερη  εισοδηματική τάξη αυτής της περιόδου στην Αθήνα,είχε  έσοδα  τέτοιου  ύψους.Τα  προνόμια και οι διακρίσεις ποίκιλλαν από πόλη σε πόλη.Μια από τις σημαντικότερες διακρίσεις ήταν και η ισόβια σίτιση με δημόσια δαπάνη στο Πρυτανείο,διάκριση που τοποθετούσε τους ολυμπιονίκες στην ίδια  βαθμίδα με τους σημαντικότερους αξιωματούχους,πολίτες και ευεργέτες της πόλεως.
Στους δημόσιους αγώνες είχαν τιμητική θέση (προεδρία εν τοις αγώσιν) μαζί με τους αξιωματούχους
τους ιερείς,τους διακεκριμένους στρατηγούς και τους ξένους πρέσβεις.Από  το δεύτερο   μισό του 5ου αι. π.χ. είναι πιθανό ότι τους παρείχαν και φορολογική απαλλαγή,ατέλεια.
Στην Σπάρτη,οι ολυμπιονίκες  απολάμβαναν το προνόμιο να περιλαμβάνονται στους "ομοίους"
δηλαδή στους εξαίρετους πολεμιστές που είχαν το δικαίωμα να αγωνίζονται κατά τη μάχη στο πλευρό του βασιλιά.

Ο  θεσμός της εκεχειρίας.

Η λέξη εκεχειρία σημαίνει διακοπή των εχθροπραξιών,ανακωχή.Ήταν ένας θεσμός που προέβλεπε την αναστολή των εχθροπραξιών για ένα καθορισμένο διάστημα το οποίο άρχιζε από την αναγγελία των Ολυμπιακών  αγώνων .Χάρει στο θεσμό αυτό το ιερό της Ολυμπίας απέκτησε τεράστιο κύρος και φήμη.Η εκεχειρία αρχικά διαρκούσε ένα μήνα και ονομαζόταν "ιερομηνία",αργότερα όμως η διάρκεια της ήταν τρείς ή δέκα μήνες.
Κατά την εκεχειρία:

1. Σταματούσε κάθε εχθροπραξία και επιτρεπόταν ελεύθερα η προσπέλαση στη χώρα της Ηλείας που κηρυσσόταν ελεύθερη και απαραβίαστη.Επιπλέον όσοι επιθυμούσαν   να παρακολουθήσουν ή να πάρουν μέρος στους αγώνες ήταν ελεύθεροι να περάσουν ακόμη και από χώρες με τις οποίες η πατρίδα τους βρισκόταν σε εμπόλεμη κατάσταση.
2. Απαγορευόταν αυστηρά η είσοδος στην Ηλεία σε οποιονδήποτε οπλισμένο ή σε ομάδα στρατού.
3. Απαγορευόταν η εκτέλεση οποιασδήποτε θανατικής ποινής.
4. Τυχόν παραβίαση της εκεχειρίας τιμωρούνταν  με βαρύ πρόστιμο.Τα μαντεία επίσης δεν έδιναν χρησμούς στις πόλεις οι οποίες καταπάτησαν το θεσμό.

Η σπουδαιότητα της εκεχειρίας ήταν ότι ως ελεύθερος θεσμός είχε αναγνωριστεί συνειδητά από όλους τους 'Ελληνες και είχε γίνει σεβαστός.Αυτό γίνεται εμφανές από το γεγονός ότι μέσα στα 1200 περίπου ζωής των Ολυμπιακών Αγώνων, οι παραβιάσεις που έγιναν ήταν ελάχιστες και ασήμαντες. 

Η εκεχειρία ίσχυε όχι μόνο κατά την διάρκεια των Ολυμπίων αλλά και κατά την διάρκεια τέλεσης των άλλων ιερών αγώνων (Πύθια,Νέμεα,Ίσθμια).

Ο  θεσμός της εκεχειρίας είναι προφανώς το μοναδικό παράδειγμα στον κόσμο του συνταγματικού δικαίου,όπου διαφορετικές πόλεις κράτη τείνουν προς  τη συμφιλίωσή τους,

σταματώντας τις  εμπόλεμες συρράξεις χάρει στην τέλεση των αθλητικών αγώνων της Ολυμπίας.

Οι  συμμετέχοντες στα Ολύμπια  ήταν:

  

1. Ελεύθεροι  Έλληνες πολίτες.Αποκλείονταν η συμμετοχή γυναικών,δούλων  και βαρβάρων.
2. Απαγορευόταν ο αθλητής να έχει χαρακτηριστεί  ιερόσυλος.
3. Δεν επιτρεπόταν να έχει χαρακτηριστεί "άτιμος"με αποτέλεσμα να στερηθεί τα πολιτικά του δικαιώματα ή να έχει κατηγορηθεί ως "ρίψασπις".
4. Από τους αγώνες αποκλείονταν οι εναγείς όσοι δηλαδή είχαν διαπράξει φόνο,αλλά και όσοι είχαν παραβιάσει την εκεχειρία,είτε αυτό αφορούσε άτομα είτε πόλεις.

Απαραίτητη προϋπόθεση για να λάβει μέρος στα Ολύμπια ο Έλληνας αθλητής ήταν ότι έπρεπε να έχει γυμναστεί κοντά σε παιδοτρίβη ή γυμναστή για δέκα μήνες.Δεν επιτρεπόταν να παρουσιαστεί στο στάδιο της Ολυμπίας χωρίς να γνωρίζει την τεχνική του αθλήματος.

Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά 
των αρχαίων ελληνικών αγωνισμάτων.

Στο αγωνιστικό πρόγραμμα των Ολυμπίων συμπεριλαμβάνονταν γυμνικά αγωνίσματα,όπως δρόμοι,
άλματα,δισκοβολία,ακοντισμός πάλη,πυγμαχία,παγκράτιο αλλά και ένα πλούσιο πρόγραμμα ιππικών και αρματοδρομικών αγώνων.Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα γυμνικά αγωνίσματα μιας και στο σύνολό τους αποτελουν σήμερα τα κύρια αγωνίσματα του κλασικού αθλητισμού.Επιχειρώντας μια σύγκριση με το σημερινό τρόπο τέλεσης των αγωνισμάτων του κλασικού αθλητισμού θα μπορούσαμε να επισημάνουμε τα παρακάτω:

1. Οι αθλητές κατά την αρχαιότητα αγωνίζονταν γυμνοί και γι' αυτό οι αγώνες καλούνταν γυμνικοί.Τα αγωνίσματα ήταν όλα ατομικά (δεν υπήρχε στους Πανελλήνιους ιερούς αγώνες ομαδικό αγώνισμα) και διακρίνονταν σε απλά και σύνθετα.Σύνθετο αγώνισμα ήταν το πένταθλο το οποίο περιελάμβανε δρόμο,το άλμα,τη διδκοβολία,τον ακοντισμό και την πάλη.
2. Οι αρχαίοι Έλληνες δεν ενδιαφέρονταν για τις επιδόσεις και τα ρεκόρ.Τους ενδιέφερε απλά και μόνο η νίκη και όχι η επίδοση.
3. Τα αγωνίσματα δρόμου στην αρχαία Ελλάδα ήταν:σταδίου δρόμος (οι αθλητές έτρεχαν μια φορά το στάδιο από τη μια άκρη μέχρι την άλλη περίπου 200μ.).Δίαυλος δρόμος :δρόμος διπλός του σταδίου όπου οι αθλητές διέτρεχαν δύο  φορές το στάδιο περίπου δηλ. 400μ. Ίππιος δρόμoς:δρόμος ημιαντοχής,αντίστοιχος με το σημερινό δρόμο 800 μ.Οι δρομείς έπρεπε να καλύψουν 4 φορές το μήκος του σταδίου 740-770μ. Δόλιχος δρόμος :δρόμος αντοχής όπου οι αθλητές έτρεχαν από 7-24 στάδια δηλαδή αποστάσεις 1.300-4.600μ.Οπλίτης δρόμος:όπου οι αθλητές διένυαν απόσταση 2-4 στάδια φέροντας τον οπλισμό τους.
4. Στα βαριά αγωνίσματα (πάλη,πυγμή) ως ιδιαίτερα χαρακτηριστικά μπορούν να αναφερθούν:

α)δεν υπήρχαν κατηγορίες βάρους (όπως σήμερα) παρά μόνο ηλικιακές κατηγοριοποιήσεις αθλητών (παίδες,αγένειοι,άνδρες)

β)δεν υπήρχε περιορισμός χρόνου

γ)δεν υπήρχαν σημεία κρίσεως της υπεροχής και της ήττας.Νικητής ανακηρύσσονταν αυτός που στην πυγμή ανάγκαζε τον αντίπαλό του να απαγορεύσει (να δεχθεί την ήττα του)και στην όρθια πάλη αυτός που πετύχαινε τρείς πτώσεις στον αντίπαλό του.Στα βαριά αγωνίσματα ανήκε και το παγκαράτιο ένας συνδυασμός πάλης πυγμής.
       5. Στο αρχαίο ελληνικό άλμα δύο είναι οι σημαντικότερες ιδιαιτερότητες:η χρήση των αλτήρων (βάρη τα οποία κρατούσαν στα χέρια τους οι αθλητές και τα έριχναν προς τα πίσω λόγο πρίν την προσγείωσή τους ) και η εκτέλεση του άλματος με συνοδεία μουσικής.Στο αγωνιστικό πρόγραμμα των Πανελληνίων ιερών αγώνων άλμα σε ύψος ή άλμα επί κοντώ.
     6.Στο  ακόντιο οι Αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν μια δερμάτινη λουρίδα την αγκύλη την οποίαν έδεναν στο κέντρο βάρους του ακοντίου.Κατά την ρίψη ξετυλιγόταν με δύναμη η αγκύλη και έδινε στο ακόντιο περιστροφική κίνηση,προσδίδοντας μεγαλύτερη ώθηση και σταθερότητα στη βολή.
     7.Η   δισκοβολία, το άλμα και ο ακοντισμός ανήκαν αποκλειστικά στο πένταθλο και δεν υπήρξαν ποτέ αυτόνομα αγωνίσματα.

                                      ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΙ      ΙΕΡΟΙ       ΑΓΩΝΕΣ

                                            Ολύμπια               Πύθια                          Ίσθμια                          Νέμεα
Προστάτης των αγώνων          Δίας                  Απόλλων                    Ποσειδών                      Δίας

Μυθική καταγωγή              Ιδαίος                  Θανάτωση                  Μελικέρτης           Οφέλτης
                                            Ηρακλής             Πύθωνα                       Παλαίμων            Επτά επί
                                            Πέλοπας                                                  Θησέας                Θήβας

Χρόνος ίδρυσης                  884π.χ.                       586 ή                       583 π.χ.                    573  π.χ.
 ή αναμόρφωσης                ή   776                         582 π.χ.
               

Συχνότητα τέλεσης          Κάθε 4 χρόνια           Κάθε 4 χρόνια          Κάθε 2 χρόνια        Κάθε 2 χρόνια

                                                                           (3ο έτος κάθε          (1ο  και 3ο               (2ο και 4ο
                                                                             Ολυμπιάδας)        κάθε Ολυμπιάδας     κάθε Ολυμπ.)

Τόπος τέλεσης                  Ολυμπία            Δελφοί                         Ισθμία                      Νεμέα, Άργος

Είδη αγώνων                     Γυμνικοί         Μουσικοί                    Γυμνικοί                     Γυμνικοί
                                           Ιππικοί           Γυμνικοί                      Ιππικοί                        Ιππικοί
                                                                  Ιππικοί                        Μουσικοί                    Μουσικοί
                                                                 Ζωγραφικοί                 Ποιητικοί
                                                                 Αγώνες πλοίων
                                                                   
Κατηγορίες αθλητών       Ανδρών            Ανδρών                      Ανδρών                        Ανδρών
                                         Παίδων             Παίδων                     Αγενείων                      Αγενείων
                                                                                                    Παίδων                         Παίδων

Κριτές                            Ελλανοδίκες      Αμφικτύονες               Ελλανοδίκες             Ελλανοδίκες
                                                                   Επιμελητές

Έπαθλο                            Στεφάνι              Στεφάνι                          Στεφάνι                 Στεφάνι
                                          ελιάς                  δάφνης                          πεύκου                 από σέλινο





                        ΑΡΧΑΙΟΙ   ΚΑΙ   ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ   ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ   ΑΓΩΝΕΣ

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες χωρίς αμφιβολία είναι το μεγαλύτερο αθλητικό γεγονός του 20ου αιώνα.
Έχοντας ήδη έναν αιώνα ζωής και παραπάνω,αποτελούν μια γιγαντιαία διοργάνωση η οποία επισκιάζει με την αίγλη της όλες τις άλλες διεθνείς διοργανώσεις.
Η  αρχή του νήματος των Σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων ξεκινά το  1894.Το 1894 λοιπόν στη Σορβόνη της Γαλλίας ιδρύθηκε η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ) και αποφασίσθηκε η διοργάνωση των πρώτων Σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων.Η  πατρότητα της ιδέας ανήκει στο Γάλλο παιδαγωγό  Pierre de Coubertin, ενώ βασικότατο ρόλο στην ανάθεση των Πρώτων Ολυμπιακών  Αγώνων στην Ελλάδα διαδραμάτισε  ο  Έλληνας λόγιος Δημήτριος Βικέλας.
Οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες της Αθήνας του 1896  παρά τη δεινή   οικονομική   κατάσταση της Ελλάδας, πέτυχαν σε όλους τους τομείς  χάρει στις κοπιώδεις  προσπάθειες του Δημήτριου Βικέλα
του πρώτου πρόεδρου της ΔΟΕ, και τη μεγάλη δωρεά του Γεωργίου  Αβέρωφ.Από τότε μέχρι σήμερα οι  Ολυμπιακοί  Αγώνες τελούνται ανά τετραετία σε διάφορες πόλεις του κόσμου.Η  συνέχεια της
τακτικής διοργάνωσης δυστυχώς διακόπηκε μέχρι σήμερα τρείς φορές.Το 1916  λόγω του Α Παγκόσμιου πολέμου και το 1940 και 1944 λόγω του   Β  Παγκόσμιου πολέμου.
Δυστυχώς θα πρέπει να προσθέσουμε και την Ολυμπιάδα του 2020 στο Τόκυο που αναβλήθηκε λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού.
Για την Ελλάδα και ιδιαίτερα για εμάς τους καθηγητές Φυσικής Αγωγής  οι Σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον και θεωρούνται  ως "αναβίωση " των αρχαίων ομώνυμων  αγώνων.Μελετώντας κανείς το χαρακτήρα και το περιεχόμενο των Σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων
διαπιστώνει ότι πρόκειται για ένα καινούργιο δημιούργημα.Εμπνεύστηκαν βέβαια από τους αρχαίους ομώνυμους    αγώνες  αλλά σαφώς μετεξελίχθηκαν σε κάτι διαφορετικό.Τόσο  οι αρχαίοι όσο και οι σύγχρονοι  Ολυμπιακοί  Αγώνες στηρίζονται στην ίδια βασική αρχή. Αυτή της ισότητας των ευκαιριών,της δικαιοσύνης και της  αξιοκρατίας.Οι  αθλητές ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξεως  και καταγωγής συναγωνίζονται χωρίς διακρίσεις υπακούοντας στους ίδιους αξιοκρατικούς κανόνες.
Οι  σωματικές ικανότητες και οι ψυχικές δυνάμεις καθορίζουν την έκβαση του αγώνα.Αποκλειστικό στοιχείο του αγώνα,εχθές και σήμερα ,είναι (ή πρέπει να είναι) η ευγενής άμιλλα.
Από την μελέτη του χαρακτήρα και του περιεχόμενου αρχαίων και σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων προκύπτουν τα παρακάτω:

1. Εθνικός-οικουμενικός χαρακτήρας.Οι  αρχαίοι  Ολυμπιακοί είχαν καθαρά εθνικό χαρακτήρα.Συμμετείχαν μόνο Έλληνες ελεύθεροι πολίτες.Μόνο κατά την ρωμαϊκή εποχή  συμμετείχαν και Ρωμαίοι.Οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες έχουν οικουμενικό και παγκόσμιο χαρακτήρα .Συμμετέχουν πια αθλητές από κάθε γωνία της γης ανεξάρτητα από φυλές,θρησκεία γλώσσα,πολιτικές πεποιθήσεις.
2. Συμμετοχή γυναικών.Οι αρχαίοι Ολυμπιακοί αγώνες ήταν καθαρά ανδρική υπόθεση.Όχι μόνο απαγορευόταν η συμμετοχή των γυναικών αλλά και αυτή ακόμη η παρακολούθηση των αγώνων από τις γυναίκες.Σήμερα παρά τις αρχικές αντιρρήσεις της ΔΟΕ και του Pierre de Coubertin οι γυναίκες συμμετέχουν στους Ολυμπιακούς Αγώνες και συναγωνίζονται σε ατομικά και ομαδικά αγωνίσματα.
3. Μόνιμη-Περιφερειακή Τέλεση.Σήμερα δεν έχουμε πια μόνιμη τέλεση σε έναν τόπο όπως κατά την αρχαιότητα,αλλά περιφερειακή τέλεση.Οι αγώνες τελούνται κάθε τέσσερα χρόνια σε διαφορετικές πόλεις ανά τον κόσμο.
4. Θρησκευτικός χαρακτήρας.Στους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες έπαψε να υφίσταται ο θρησκευτικός χαρακτήρας των αγώνων,ο οποίος βέβαια ήταν ο κυρίαρχος σκοπός τέλεσης των ομώνυμων αγώνων κατά την αρχαιότητα.
5. Αγωνιστικό πρόγραμμα.Το αγωνιστικό πρόγραμμα των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων έχει εμπλουτιστεί με πληθώρα ατομικών και ομαδικών αγωνισμάτων πάσης φύσεως.Όλα τα γυμνικά αγωνίσματα της αρχαιότητας,εκτός από το παγκράτιο,τελούνται και σήμερα με ορισμένες  τεχνικές  διαφοροποιήσεις (δρόμοι,ακόντιο,δίσκος,άλμα,πάλη,πυγμαχία).
6. Θεσμός της εκεχειρίας.Στην ελληνική αρχαιότητα οι Ολυμπιακοί Αγώνες  αποτελούσαν τη σημαντικότερη αιτία της αναστολής των εχθροπραξιών δίνοντας έτσι μια ευκαιρία στην ειρήνη με την προσωρινή παύση του πολέμου. Η εκεχειρία ήταν μια πολιτική πράξη θεϊκής έμπνευσης.Μια πράξη η οποία έδινε στους Έλληνες μια καταπληκτική ευκαιρία,να αναζητήσουν κατά την διάρκεια του θεσμού της  εκεχειρίας των Ολυμπιακών  Αγώνων διπλωματικές λύσεις στις όποιες αντιθέσεις   και τα προβλήματά τους.Σήμερα,παρά τις προσπάθειες δεν έχει επιτευχθεί ακόμη η εφαρμογή του θεσμού  της εκεχειρίας,αποτελούσε  όμως απώτερο σκοπό της Οργανωτικής  Επιτροπής των  Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004.

                               Τα  προβλήματα  των  Σύγχρονων  Ολυμπιακών   Αγώνων.

Οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες είναι η μόνη κοινή εκδήλωση όλης της υφηλίου.Χωρίς αμφιβολία πρόκειται για τη μεγαλύτερη αθλητική διοργάνωση η οποία συγκεντρώνει την αθλητικά αφρόκρεμα της νεολαίας όλου του κόσμου,οι αθλητικές αναμετρήσεις της οποίας μονοπωλούν το ενδιαφέρον εκατοντάδων εκατομμυρίων φιλάθλων σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης.Επιπλέον αποτελούν ένα θεσμό ο οποίος σύμφωνα με τον καταστατικό χάρτη (άρθρο 6) αποβλέπει στο"να συμβάλει στη δημιουργία ενός ειρηνικού και καλύτερου κόσμου,εκπαιδεύοντας τους νέους μέσα από τον αθλητισμό που ασκείται χωρίς οποιαδήποτε διάκριση και σύμφωνα με το ολυμπιακό Πνεύμα , με αμοιβαία κατανόηση,αίσθηση φιλίας,αλληλεγγύης και ευγενούς άμιλλας".

Στην εκατοντάχρονη και πλέον πορεία του ο θεσμός ταλανίζεται ήδη από δυσεπίλυτα προβλήματα τα σημαντικότερα των οποίων είναι:

1. Doping.Το  φαινόμενο του Doping έχει λάβει στις μέρες μας τρομακτικές διαστάσεις.Η χρήση αναβολικών,αμφεταμινών,αυξητικής ορμόνης και ερυθροποιητίνης,παρά τους ελέγχους είναι ιδιαίτερα εκτεταμένη.Η χρήση αυτή των ουσιών για τη βελτίωση των επιδόσεων,ωστόσο είναι ασυμβίβαστη με τη θεμιτή άμιλλα και εναντιώνεται  στις πιο  βασικές αρχές του δικαίου και έντιμου συναγωνισμού.
2. Έλλειμμα  δημοκρατίας στη διοίκηση του ολυμπιακού κινήματος.Από τα 114 μέλη της ΔΟΕ την πλειοψηφία  κατέχουν βασιλείς,πρίγκηπες,και μεγιστάνες του χρήματος,εκπρόσωποι τηλεοπτικών μέσων και πολυεθνικών εταιρειών και μόνο ένας μικρός αριθμός ολυμπιονικών (7 σε σύνολο 114) και ανθρώπων που εκπροσωπούν το αθλητικό κίνημα(10  σε σύνολο 114).Οι περισσότερες παγκόσμιες αθλητικές ομοσπονδίες δεν έχουν εκπρόσωπο τους μέσα στη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή και θεωρούνται ξένοι.Το ίδιο  ισχύει και με αρκετές Εθνικές Ολυμπιακές Επιτροπές οι οποίες ακόμη και σήμερα δεν εκπροσωπούνται.Είναι απαραίτητο επίσης να αλλάξει η διαδικασία εκλογής των μελών της ΔΟΕ  για να πάψει η ΔΟΕ να είναι ένα "κλάμπ  πριβέ" αριστοκρατών και επιχειρηματιών.
3. Γιγαντισμός των αγώνων.Στο αγωνιστικό πρόγραμμα των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 1896 συμπεριλαμβάνονταν  9 μόνο αθλήματα και 32 αγωνίσματα.Στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Ατλάντα του 1996 το πρόγραμμα περιελάμβανε 26 αθλήματα και 271 αγωνίσματα.Η υπερβολική αυτή αύξηση του αριθμού των αθλημάτων έχει ως αποτέλεσμα ένα μεγάλο οικονομικό κόστος το οποίο είναι δυσβάσταχτο από τις πιο πολλές χώρες του πλανήτη.Είναι λοιπόν φυσικό τη διοργάνωση να αναλαμβάνουν συνεχώς μόνο οικονομικά ισχυρές χώρες.
4. Έντονη εμπορευματοποίηση.Το μεγάλο κόστος των αγώνων καλύπτεται από τις γενναίες χορηγίες πολυεθνικών εταιριών.Έτσι όμως αυξάνεται ολοένα και η εξάρτηση των αγώνων από τους πολυεθνικούς κολοσσούς.Δυστυχώς τα οικονομικά συμφέροντα καθορίζουν στις μέρες μας πού και πώς θα γίνουν οι Ο.Α.,χρησιμοποιούν τους αγώνες για τη διαφήμιση των προϊόντων τους,πιέζουν τους αθλητές για συνεχή ρεκόρ,επιδιώκοντας τελικά την όσο το δυνατό μεγαλύτερη θεαματικότητα.
5. Πολιτική  εκμετάλλευση.Μέχρι  το τέλος  του ψυχρού  πολέμου  η πολιτική εκμετάλλευση των αγώνων από τα αντίπαλα στρατόπεδα ήταν ιδιαίτερα έντονος.Ο  ψυχρός πόλεμος βρήκε εύφορο έδαφος ανάπτυξης και στους Ολυμπιακούς Αγώνες.Τούτο  βεβαιώνει ο διαρκής μεταξύ κυρίως των Η.Π.Α. και της Σοβιετικής Ένωσης στο κυνήγι των μεταλλίων για την κατάκτηση της πρώτης θέσης στο σύνολο,με σκοπό τη δημιουργία εντυπώσεων και την προβολή των κοινωνικών και πολιτικών καθεστώτων τους.Αποτέλεσμα της έντονης πολιτικής εκμετάλλευσης είναι και τα συνεχόμενα μποϋκοτάζ του παρελθόντος (1976,1980 και 1984), τα οποία αποτελούν τα πιο μελανά σημεία της ιστορίας των Σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων.

Επιμέλεια: Ευάγγελος  Αλμπανίδης  Ph.D. Λέκτορας Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης

Από το βιβλίο:

"Προσεγγίσεις στην ύλη και τη διδασκαλία της Φυσικής Αγωγής".(Από το πρίσμα των εξετάσεων του ΑΣΕΠ για τους Εκπαιδευτικούς.σελ.31-38 (εκδόσεις  SALTO).

                                                                 Βιβλιογραφία

1. Π.Βαλαβάνης,Άθλα Αθλητές και Έπαθλα ,Αθήνα 1996,σελ.16-91.
2. Θ.Γιαννάκης,Ιεροί πανελλήνιοι Αγώνες,Αθήνα 1984,σελ.9-184
3. Θ.Γιαννάκης,Αρχαιογνωσία-Φιλοσοφία Αγωνιστικής ,Αθήνα 1979,σελ.26-49.
4. Θ.Γιαννάκης,Ζάππειες και Σύγχρονες Ολυμπιάδες,Αθήνα 1992,σελ.68-240.
5. Σ.Γιάτσης,Εισαγωγή στην Ιστορία Φυσικής Αγωγής στον Ελληνικό Κόσμο,Θεσσαλονίκη 1985,σελ. 57-119.
6. Σ.Γιάτσης,Ιστορία της Άθλησης και των Αγώνων στον Ελληνικό κόσμο κατά τους Ελληνορωμαικούς τους Βυζαντινούς και τους Νεότερους χρόνους,Θεσσαλονίκη 1998,σελ.306-358.
7. Ι.Μουρατίδης,Ιστορία Φυσικής Αγωγής,Θεσσαλονίκη 1990,σελ.129-230.
8. Ι.Μουρατίδης,θέματα φιλοσοφίας Φυσικής Αγωγής Θεσσαλονίκη 1990,σελ.180-205.
9. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες στην Αρχαία Ελλάδα,Αθήνα 1976,σελ.75-264.